İmar Nedir, Nasıl Alınır? Güç, İktidar ve Toplumsal Düzen Üzerinden Bir Analiz
Güç ilişkileri ve toplumsal düzen üzerine düşündüğümüzde, herkesin bir şekilde etkileşimde bulunduğu bir ağda, iktidarın ve kararların nasıl şekillendiği sorgulandı. Hangi alanlar, kimlerin çıkarlarına hizmet eder? Kimi zaman şehirleşmenin temelleri, altyapı projeleri veya imar planları gibi pek çok toplumsal süreç, sadece fiziki bir gelişmeyi değil, aynı zamanda toplumsal ve politik iktidar yapılarını da yansıtır. İmar meselesi de tam olarak bu bağlamda ele alınması gereken bir konudur. İmar, yalnızca binaların yükseldiği, yolların yapıldığı bir alan değil, aynı zamanda devletin, kurumların ve toplumun sahip olduğu ideolojik ve ekonomik gücün yansımasıdır.
Bu yazıda, imar hakkı ve bunun nasıl elde edileceği sorusunu, iktidar ilişkileri, kurumlar, ideolojiler ve vatandaşlık gibi siyasal perspektiflerden inceleyeceğiz. Ayrıca, imarın toplumsal anlamını farklı cinsiyet bakış açılarıyla da ele alarak, erkeklerin stratejik ve güç odaklı, kadınların ise demokratik katılım ve toplumsal etkileşim odaklı yaklaşımlarını harmanlamaya çalışacağız.
İmar ve İktidar İlişkisi: Toplumda Kim Neye Sahip?
İmar, temelde, yerleşim alanlarının belirlenmesi, altyapı projelerinin yapılması ve kentleşme süreçlerinin yönetilmesiyle ilgilidir. Ancak bu süreç, yalnızca teknik ve mühendislikle ilgili bir mesele değildir. İmar, aynı zamanda devletin ve kurumların toplumsal düzeni şekillendirme biçimidir. İktidar, yalnızca hükümetin ya da belirli yönetici sınıfların elinde değil, aynı zamanda bu projelere karar veren ve şekillendiren kurumlar aracılığıyla da el değiştirir. Her imar kararı, bir güç mücadelesinin, çıkar çatışmalarının ve ideolojik tercihlerin sonucudur.
Küreselleşme ve neoliberal politikalar çerçevesinde, kentleşme genellikle ekonomik çıkarlar doğrultusunda şekillenir. Büyük inşaat şirketleri, hükümetlerle birlikte, “gelişim” adı altında kararlar alırken, genellikle kamusal alanlar ve düşük gelirli mahalleler göz ardı edilir. Böylece, kentlerdeki imar faaliyetleri sadece fiziksel değil, aynı zamanda sosyo-ekonomik ve kültürel yapıyı dönüştürür. Kentin hangi bölgelerinde “gelişme” yapılacağı, kimin ev sahibi olacağı, kimin bu projelerde yer alacağı, güçlü politik aktörlerin belirlediği kararlardır.
İmar ve Kadın: Toplumsal Katılımın Güçlü Katalizörü
İmarın erkek ve kadın bakış açılarıyla farklı anlamlar taşıyabileceği bir gerçektir. Erkekler, genellikle bu süreci ekonomik büyüme, güç elde etme ve stratejik kazanımlar elde etme çerçevesinde ele alırken, kadınlar daha çok toplumun demokratik katılım ve toplumsal etkileşim yönlerine odaklanır. İmar projeleri, kadınların yaşam alanlarını doğrudan etkileyen ve toplumsal hayatla ilişkilerini yeniden şekillendiren unsurlar içerir.
Örneğin, kadınlar için güvenli yürüyüş yolları, çocuklar için parklar ve sosyal alanlar gibi kamusal alanların yaratılması, bir imar projesinin toplumsal anlam taşıyan unsurlarıdır. Bu açıdan bakıldığında, imar, yalnızca binaların inşa edilmesi değil, aynı zamanda toplumun eşitlikçi bir yapıda dönüşmesinin temellerinin atılmasıdır. Kadınların şehir planlamasında daha fazla yer alması gerektiği, kadın hakları savunucuları ve toplumsal cinsiyet eşitliği perspektifinden önemlidir.
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, kadınların şehirleşme süreçlerine katılımı sınırlıdır. Kentleşmenin erkek egemen bir düzende şekillenmesi, kadınların yaşam kalitesini doğrudan etkileyebilir. Kadınların daha güvenli, sağlıklı ve erişilebilir yaşam alanlarında yaşamaları gerektiği bir gerçektir. Bu yüzden imar projelerinde kadınların görüş ve taleplerinin de ön planda tutulması gerekmektedir.
İmar ve Erkek: Stratejik ve Güç Odaklı Bakış Açısı
Erkeklerin imar projelerine bakışı ise çoğunlukla ekonomik büyüme, güç ve egemenlik ilişkileri üzerinden şekillenir. Kentleşme ve inşaat projeleri, erkek egemen bir toplumda, stratejik olarak önemli çıkarlar sağlayabilir. Erkekler, bu tür projeleri iş gücü yaratma, sermaye elde etme ve toplumsal prestij kazanma fırsatları olarak değerlendirirler. Erkeklerin, büyük inşaat projelerinde genellikle daha fazla yer aldığı göz önünde bulundurulduğunda, imar hakkı ve buna dair kararlar da çoğu zaman onların stratejik hesaplamaları doğrultusunda alınmaktadır.
İmar hakkının verilmesi ve projelerin hayata geçirilmesi, çoğu zaman devletin ya da büyük sermaye gruplarının işbirliği ile şekillenir. Bu süreçte, güç sahibi erkek aktörler, şehirleşmenin hangi alanlarda yoğunlaşacağına karar verirken, kendi çıkarlarını gözetirler. Örneğin, gayrimenkul piyasasındaki değişimler, genellikle erkeklerin domine ettiği sektörlerde önemli ekonomik etkiler yaratır.
Vatandaşlık ve İmar: Toplumsal Sözleşmenin Yeniden Şekillenmesi
İmar hakkı, aynı zamanda vatandaşlık haklarıyla da bağlantılıdır. Bir vatandaşın, yaşadığı bölgedeki imar süreçlerine katılımı, onun toplumsal sözleşme ile kurduğu ilişkidir. İmar, bir anlamda devletin, vatandaşlarına karşı yükümlü olduğu bir hizmet alanıdır. Ancak bu hizmetin sunulma biçimi, çoğu zaman ideolojik bir tercih meselesi olur. Özellikle, sağlıklı yaşam alanları yaratmak, toplumsal eşitlik sağlamak ve herkesin yaşam hakkını korumak, bu süreçte önemli faktörlerdir.
Peki, bu imar süreçlerinde toplumun her kesiminin sesinin duyulması sağlanabiliyor mu? Kimlerin karar verme hakkı vardır? İmar hakkı, gerçekten sadece ekonomik sınıflara mı aittir, yoksa demokratik bir süreçle tüm vatandaşlar bu süreçlere katılabilir mi? Bu sorular, toplumsal sözleşmenin nasıl yeniden şekilleneceğine dair önemli ipuçları sunar.
Sonuç: İmar Hakkı ve İktidarın Dönüşümü
İmar, sadece fiziksel yapıların inşa edilmesi meselesi değil, aynı zamanda toplumsal ve siyasal bir olgudur. Erkeklerin stratejik çıkarlar doğrultusunda, kadınların ise demokratik katılım çerçevesinde baktığı bu süreç, toplumsal yapıyı yeniden inşa eder. İmar süreci, aynı zamanda güç ilişkilerinin, kurumların ve ideolojilerin belirleyici olduğu bir alan haline gelir. Bu nedenle, imar meselesi, sadece planlanan alanları değil, aynı zamanda toplumsal adalet, eşitlik ve vatandaşlık hakları gibi derin toplumsal sorunları da gözler önüne serer.
Sizce imar hakkı, güç sahibi sınıfların egemenliğini mi pekiştiriyor, yoksa demokratik katılımın önünü mü açıyor? Bu sürecin her bireye eşit fırsatlar sunması mümkün mü?